Item #26: De verloren WK-finale van 1974

Het beste Nederlands elftal ooit speelde het beste voetbal van de wereld tijdens het WK 1974 in Duitsland, maar verliest in de finale. Helaas. We waren als land een voetbaltrauma verder, maar het is tevens het begin van de Oranjegekte: voor het eerst reizen in oranje uitgedoste fans het nationale team achterna. Sterspeler? Johan Cruijff.



Van tevoren zijn de verwachtingen erg laag. Wel een beetje vreemd, als je bedenkt dat de Nederlandse clubs het in het begin van de jaren ’70 goed doen: Feyenoord wint in 1970 de Europacup voor landskampioenen en de wereldbeker, Ajax in 1971, 1972 en 1973 de Europacup en in ’72 de Europese Supercup en de wereldbeker. Het is dus niet zo dat de Nederlanders niet kunnen voetballen, maar het nationale team heeft tot dan toe nog nooit iets gewonnen. Het is voor het eerst sinds 1938 dat Nederland meedoet aan een eindronde van het Wereldkampioenschap. Sterker nog: het had weinig gescheeld of het team had zich helemaal niet voor Duitsland gekwalificeerd.

Curieus totaalvoetbal
Maar het curieuze voetbal dat Nederland tijdens het eindtoernooi speelt, maakt indruk op iedereen. Wat Nederland onder leiding van trainer Rinus Michels en aanvoerder Johan Cruijff laat zien, is op dit niveau niet eerder vertoond. Totaalvoetbal, waarbij niet alleen de aanvallers meeverdedigen en de verdedigers ineens in de voorhoede kunnen opduiken, maar waarbij iedere speler op elke plek uit de voeten moet kunnen om daarmee een zo groot mogelijke verwarring te stichten bij de tegenstander.

Onbevangen
Die tegenstander weet niet wat hij aanmoet met dit Nederlandse spel. Onbevangen als het is, speelt Nederland een ijzersterk toernooi. Onbevangen en onervaren, omdat deze generatie voetballers geen ervaring heeft met dit soort toernooien. De wereld kijkt met verbazing naar wat de Nederlanders op de mat leggen. Wie zijn deze voetballers, hoe komt het dat we deze voetballers niet eerder hebben gezien op een groot toernooi?


Johan Cruijff
Het WK 1974 was ook hèt tournooi van Johan Cruijff, hij imponeerde iedereen met zijn spel. De prestaties die Cruijff op het toernooi heeft neergezet zorgden ervoor dat hij, ondanks een verloren finale, na afloop tot beste speler van het WK werd verkozen. En terecht. Dat gaf ook Duitsland vele jaren later toe op de Nederlandse televisie: “Nederland was beter als team en ook individueel. Zij hadden de beste speler van de wereld: Johan Cruijff", aldus Beckenbauer een aantal jaar geleden in Andere Tijden Sport.

De finale: een nationaal trauma
Het toernooit eindigt met de bekende verloren finale tegen Duitsland. Al vanaf het begin een beladen wedstrijd. Oranje speelt de bal rond, Cruijff komt vanuit de voorhoede de bal ophalen en neemt hem mee naar voren, sprint, speelt een aantal Duitsers voorbij en struikelt dan over het uitgestoken been van Uli Hoeness. De scheidsrechter wijst naar de stip, Neeskens neemt een aanloop en schiet de bal recht door het midden achter keeper Sepp Maier. De wedstrijd is twee minuten oud en er is nog geen Duitser aan de bal geweest. Nederland speelt goed, maar niet meer zo goed als alle voorgaande wedstrijden. Duitsland scoort twee maal, waarvan één keer door een onterechte strafschop en wordt wereldkampioen. Het is het grote nationale sporttrauma: de gedroomde wereldkampioen (‘wij waren beter’), maar we verloren de finale.




Oranjegekte
In 1974 leerde iedereen echter wel een nieuw fenomeen kennen: de oranjegekte, dat begon toen in oranje uitgedoste fans het nationale team achterna reisden. Naarmate de Nederlanders verder kwamen in het toernooi,  nam de belangstelling voor kaarten toe. De vraag naar kaarten overstijgt het aanbod vele malen. Bussen vol supporters, uitgedost met oranje petjes, maar wel met de stropdas nog om, staan te wachten aan de grens (er is dan nog grenscontrole tussen Nederland en Duitsland). Met oranje vlaggen versierde treinen, afgeladen met uit het raam hangende supporters, vertrekken van de Nederlandse stations. Het is voor het eerst dat het volk zo massaal achter het elftal aan reist.